Aanleiding
Aanbod van glasaal betrouwbaar en continu monitoren
De Aal
De aal (Anguilla anguilla), ook wel paling genoemd, is een katadrome vissoort die opgroeit in het zoete water en naar zee trekt om te paaien. De migratie in de richting van de zee piekt in Nederland in het najaar tijdens perioden met hoge waterafvoeren. Voortplanting vindt plaats in de Sargassozee, in het noorden van de Atlantische Oceaan, op circa 6.000 km afstand van het verspreidingsgebied in Europa.
De bladvormige Leptocephalus-larven migreren vervolgens met zeestromingen terug richting het Europees continentaal plat. Hier metamorfoseren de larven zich tot glasaal, waarna ze het zoete water intrekken en hiermee een nieuwe, grote uitdaging in hun leven aangaan. De mens heeft namelijk vrijwel alle toegangen tot onze binnenwateren afgesloten met dijken, sluizen en gemalen.
Migratie loopt als een rode draad door het leven van een aal. De alen blijven namelijk hun gehele leven stroomopwaarts migreren tot ze als schieraal teruggaan naar hun geboortegrond.
Ernstig bedreigd
Sinds de tweede helft van de 20e eeuw is de soort sterk in aantal achteruitgegaan en is de intrek van glasaal gedaald naar minder dan 1% van het oorspronkelijke niveau. Overbevissing, vervuiling, de aanwezigheid van migratiebarrières en sterfte door waterkrachtcentrales zijn een paar factoren die hier de oorzaak van zijn. De soort gaat nog steeds achteruit en is op de IUCN Red List opgenomen als ‘ernstig bedreigd’.
De aal is een van de belangrijkste doelsoorten voor vismigratie in Europa; de soort heeft Europese bescherming (middels de Europese Aalverordening sinds 2007) vanwege de sterke achteruitgang en het is een belangrijke Kaderrichtlijn Water-Indicator voor onder andere brakke wateren. Daarnaast heeft aal (paling) een sterk economische waarde.
Betrouwbare methode
Om te weten hoe het gaat met de aalstand is een betrouwbare methode nodig om het aanbod van glasaal te meten. Traditioneel worden glasalen handmatig gemonitord met een kruisnet. Omdat die methode arbeidsintensief is, beperken deze bemonsteringen zich vaak tot momentopnamen.
Met ELFI worden de alen echter doorlopend gevangen en ontstaat er een goed beeld van het aanbod op de onderzoekslocatie. Deze methode biedt ook de mogelijkheid om het gedrag van glasaal rond barrières te onderzoeken. Hoe lang blijven de glasalen bijvoorbeeld zoeken naar een doorgang? Of; hoe effectief is de aanwezige vispassage?
Barrières
De vrije migratie van glasalen wordt veelal beperkt door:
- De gebruikelijke waterwerken die geplaatst zijn om het water te beheren en te benutten voor de mens, zoals dammen, dijken, sluizen, stuwen, waterkrachtcentrales en kribben.
- Chemische barrières, zoals lozing van rioolwaterzuiveringsinstallatie(RWZI)-wate, die een lokkende werking kunnen hebben op glasalen.
- Verandering van waterstromen, zoals inperking van het getij op rivieren (glasaal gebruikt het getij om mee te liften stroomopwaarts).